| Ref |
20121013 ADP |
rev 20160711 |
| File |
cmp-eenvoudig |
html |
| ID |
computer eenvoudig |
howto |
Computer - eenvoudig
Voorwoord
Deze uitleg is heel erg sterk vereenvoudigd.
Principe
- Een computer
is een machine, die bestuurd wordt door een microprocessor.
Je stopt er iets in (tekst, foto's, getallen...), de machine verwerkt
het met een
vooraf bepaalde logica, en er komt iets uit.
- Microprocessors
zitten overal. In een GSM, in een auto, in een GPS, in een radio, in
een TV, in een betaalautomaat, in een kassa, in een afstandsbediening,
in een fotocopiemachine, soms in een deurbel of een horloge, in een
fototoestel, in een wasmachine, in een verwarmingsketel, in sommige
koelkasten, in een computermuis, in een camera...
- Wat hier een
computer genoemd wordt, is een microprocessor met daaromheen
apparaatjes die
het mogelijk maken om gegevens erin te stoppen (bvb een toetsenbord),
te
controleren (bvb een scherm), en daarna er weer uit te halen in een
andere
vorm (bvb een afdruk).
- De computer waar wij het hier over
hebben, zijn PC's (Personal Computer), zowel desktops als
laptops.
- Een computer werkt op electriciteit. Als hij het niet doet,
kijk of de stekker inzit en de schakelaar "aan" staat. :-)
- Een computer doet niets uit zichzelf.
- Alles wat hij uitvoert, is hem opgedragen.
- Deze opdrachten zitten in een lijst.
- Deze opdrachtenlijst noemt men een programma.
Soorten computers
- Professionele en
industriële computers: zoals gebruikt bvb voor het beheer van een
kerncentrale, een booreiland, een spoorwegnetwerk, een
fabricatieproces in een bedrijf, bij de politie, de rijksdiensten, een
schip, een vliegtuig, een bank..., ook servers en
datacentra....
- Consumer computers: Personal
Computers (PC's) gebruikt bvb bij de
mensen thuis, in scholen, voor administratie in bedrijven, maar
ook bij grafische bedrijven en
tekenbureau's, in geluids- en videostudio's.
- Computers
met een beperkte instructieset (RISC), gebruikt bvb in mobiele telefoon
(GSM), tablet-PC, TV, betaalautomaten, autoradio,
GPS, fotocopiemachine, fototoestel, filmcamera, videorecorder,
muziekinstrumenten (keyboard), ...
- Microprocessor (eigenlijk
geen volledige computer) met heel beperkte toepassing, gebruikt bvb in
een afstandsbediening, een digitaal horloge, een wasmachine, een
computermuis, sommige koelkasten...
De informatie hierna is
vooral gericht op de PC's (de tweede soort in het lijstje)
PC's worden gebruikt
in huis en op kantoor, zowel laptops als vaste computers.
Deze machines worden verder gewoon "computer" genoemd.
Besturingssysteem
- Een computer werkt met een "operating
system", een systeem dat de computer bestuurt.
- Een
besturingssysteem wordt geschreven voor één bepaalde processor, voor
één bepaalde instructieset.
De
meest voorkomende processorfamilies bij PC's is "x86" van Intel, en de
AMD64.
- Een tablet-pc heeft meestal een ARM-processor
(RISC), en die is totaal
verschillend. Daardoor kan je geen besturingssysteem van een PC op bvb
een tablet-pc
plaatsen.
- Het besturingssysteem zorgt
ervoor dat de computer een hoeveelheid voorbereidend werk uitvoert, en
zich klaar zet om de instructies van de gebruiker te volgen.
- Een besturingssysteem is niet merk-gebonden. Je kan dus op een
computer verschillende besturingssystemen hebben staan.
- Uitzondering is het merk "Apple", waar (in theorie)
alleen het eigen besturingssysteem (OS-X) van Apple op staat.
- Wanneer je een computer aanzet (opstart), zal het
besturingssysteem een hoop
voorbereidend werk doen, vooraleer je de computer kan beginnen
gebruiken.
Dit kan meerdere minuten duren, en is het werk van het
besturingssysteem.
- Ondertussen
wordt je "beziggehouden" met bvb reeksen lettertjes die voorbijflitsen,
bewegende schermen, draaiende klokjes, bewegende
zandlopertjes,
kleurrijke achtergronden, polyfone muziekakkoorden enzovoort...
- Wanneer
de computer klaar is om te gebruiken, zie je een grafische omgeving op
je scherm (WIMP), met in de midden een klein wit pijltje dat
links naar boven
wijst. Het besturingssysteem is nu klaar, en wacht op de gebruiker.
- Twee grote families van besturingssystemen:
- Een Ubuntu of een Mint
besturingssysteem is gratis, zoals vele andere Linux
distributies.
Apple en Microsoft zijn commerciële firma's, en dus moet je hun besturingssysteem kopen. Je krijgt het nooit gratis.
- Verdeling van besturingssystemen op standaard PC volgens aantal gebruikers:
Microsoft Windows: ongeveer 80%, Apple: ongeveer 5%, Linux:
ongeveer 5%
- Microsoft
is hier alleenheerser, omdat standaard op een nieuwe PC (bijna) altijd
een Windows systeem wordt gezet door de verkoper. Apple gaat nog een
stapje verder door software én hardware samen in een "take it or leave
it" systeem aan te bieden.
- Verdeling van besturingssystemen voor alle microprocessorsystemen, kleine (RISC) en
grote (CISC)
samen:
Linux: ongeveer 70%, Microsoft: ongeveer 15%, Apple: ongeveer 10%
- Hoe
komt dit? Omdat heel veel autoradio's, GPS, GSM, TV,
fototoestellen,
camera's, tablets op Linux draaien (Android is Linux), en ook heel
grote systemen (heel veel websites bvb) op Linux
draaien. Linux wordt veel meer gebruikt dan je denkt.
- Een besturingssysteem wordt meestal geleverd op een CD of
DVD. Soms ook op een USB-blokje.
- Wanneer
je een besturingssysteem op een computer plaatst, wordt alles wat er op
deze computer stond, gewist, en vervangen door dit nieuwe
besturingssysteem.
Je kan een besturingssysteem wel uitproberen
zonder het op je computer te plaatsen. Dit gebeurt met een z.g.
"Live-CD"
(Ubuntu, Knoppix, BartPE...). Omdat deze test dan loopt vanaf een CD,
is dit veeeeeel trager dan het in werkelijkheid (bij een installatie)
zou zijn.
Het kan ook langs een "Live-USB" blokje, maar ook hierbij is de
snelheid niet optimaal.
Toepassings-programma
- Een toepassingsprogramma, of applicatieprogramma (app) laat
je computer een bepaalde taak uitvoeren.
- Deze taak is een programma,
en dit is een complexe lijst met instructies.
- Sommige programma's moeten op de computer "geïnstalleerd"
worden.
- meestal grote programma's
- meestal complexe installatie met veel vragen aan de gebruiker.
- Kleinere programma's kan je zonder installatie uitvoeren en
doen "lopen".
- dit noemt met "portable
applications", draagbare programma's, of R2R (Ready To Run)
- kunnen ook bvb vanaf een USB-blokje gebruikt worden.
-
Een toepassingsprogramma starten
- Eens opgestart, wacht de computer. Doet de gebruiker
niets, dan blijft de computer wachten.
- De gebruiker krijgt verschillende mogelijkheden om "iets"
te doen.
Dat "iets" is een commando, dat een (toepassings-) programma
opstart
- Uit een lijstje met menu-items (in tekst) kan een
opdracht aangeklikt worden
- Een snelkoppeling op het bureaublad kan aangeklikt
worden
- Een tegeltje op een aanraakscherm kan aangetikt worden
- Uit een balk met icoontjes (een "dock")
kan een
icoontje aangeklikt worden
- enz...
-
Meest gebruikte toepassingsprogramma's (apps)
Deze lijst is
beperkt, en bevat zowel commerciële software (die je moet betalen) als
vrije software.
-
Audio en Video
- Andere:
- spelletjes spelen langs internet of lokaal
- informatie opzoeken
- tickets en goederen online bestellen, kopen en
betalen
- muziek en films downloaden van internet
- audio en video
opnemen en monteren
- muziek en film beheren en afspelen
- documenten, flyers, tijdschriften opstellen en publiceren
- websites
bouwen en onderhouden
- webwinkel oprichten en uitbaten
- televisieuitzendingen opnemen en knippen
- enzoverder...
Bestanden, bestandsnamen
Alles
wat je als gebruiker aanmaakt en 'in' de computer stopt, zijn
gegevens, ook "data" genoemd. Dit kan vanalles zijn: tekst,
afbeeldingen, filmpjes, foto's, enz...
Deze gegevens worden opgeslagen als "bestanden" in mappen, onder een
bestandsnaam.
Deze bestandsnaam bestaat uit twee delen: de eigenlijke naam, en de bestandsextensie.
Bijvoorbeeld: in de bestandsnaam wikipedia.artikel23.doc
is .doc
de bestandsextensie.
Deze
extensie maakt het voor mens en computer gemakkelijk om te zien om
welke soort bestanden het gaat. Daarbij kan een computer bvb beslissen
met welk programma een bestand geopend moet worden.
Er zijn erg veel bestandsextensies, waarbij de meest gebruikte:
| .exe |
voor uitvoerbare bestanden (programma's - dit zijn
geen "data" die de gebruiker aanmaakt.) |
| .htm of .html |
voor webpagina's |
| .gif, .png |
voor web-afbeeldingen |
| .jpg |
voor foto's |
| .pdf |
voor afbeeldingen van documenten |
| .doc, .docx, .odt |
voor documenten |
| .xls, .xlsx, .ods |
voor rekenbladen (spreadsheets) |
| .ppt, .pptx, .odt |
voor presentaties |
| .odg |
voor tekeningen |
| .zip, .7z |
voor archiefbestanden |
| .avi, .mpg,
.flv, .mp4 |
voor filmfragmenten |
| .wav, .mp3 |
voor geluidspragmenten |
Door
het koppelen
van "standaard" programma's aan bepaalde
extensies, worden
die bestanden (bij bvb een dubbelklik) opgestart met dit programma.
Bestandsnamen
kunnen door de gebruiker vrij gekozen worden, maar het is verstandig om
enkel alfanumerische tekens (letters en cijfers) te gebruiken, en de
tekens te beperken tot een koppelteken ("-") en een underscore ("_").
Tracht altijd bij een bestandsnaam het belangrijkste eerst te schrijven
(most significant first).
Wanneer een datum belangrijk is, schrijf die dan als JJJJMMDD, dat
maakt chronologische oplijsting eenvoudig.
De totale lengte van een
bestandsnaam, inclusief het "pad" er naar toe, is nominaal beperkt tot
255 karakters.
Een bestandsnaam zoals "Eerste
voorstel van een brief aan de achterkleinzoon van Jean-François Van
Pieperzele met een bespreking van de overeenkomst die vorige maand werd
opgemaakt.doc" is niet echt een goed idee.
Wanneer
je een nieuw document aanmaakt, heb je vaak de mogelijkheid om een
bestandsextentie te kiezen. Heel wat programma's (textverwerkers bvb)
maken die keuze in jouw plaats, maar je kan die wijzigen. Er kunnen
gevolgen aan die keuze verbonden zijn, bvb bij wijzigen van .doc naar
.txt zal de formattering verwijderd worden. Je moet bedenken dat
de extentie het soort document omschrijft, en dat deze soort omzetten
met een conversieprogramma moet gebeuren. Je kan dus niet ongestraft
een .doc document hernoemen naar .txt. Je moet het converteren met een
conversieprogramma.
Wanneer
je een foto "verkleint", zal ook de definitie en dus de kwaliteit
verminderen. Wanneer je die verkleinde foto dan weer vergroot, blijft
die de verminderde kwaliteit behouden. Je kan niet terug.
Wanneer
je een document in .doc vorm, exporteert als een .pdf afbeelding,
is het vrijwel onmogelijk om uit die afbeelding de originele tekst
terug "uit te plukken". Dit kan, met beperkt resultaat, met een
OCR-programma (Optical Character Recognition), maar het resultaat is
nooit perfect. Bij alle conversies die één-richting zijn, bewaar je
best ook het origineel.
Van
heel veel bestandsformaten bestaat er buiten de standaard
huis-tuin-en-keukenformaten, ook professionele varianten. Bijvoorbeeld
bij foto's is dat een TIF en een RAW formaat, bij audio een Broadcast
WAV. Deze formaten zijn voor de meeste gebruikers niet zo handig.
De keuze van een bestandsformaat
heeft vaak ook gevolgen voor de grootte van het uiteindelijk bestand,
en het toepassingsgebied.
Om
het beheer van bestanden te vergemakkelijken, wordt er in een computer
een programma gebruikt dat je een gestructureerd overzicht van de
inhoud van je computer kan tonen: Windows
verkenner of Explorer++
(Windows), Finder (Apple), Nautilus, Konqueror,
PCmanFM, Thunar
(Linux).
De betere bestandenbeheerders laten in een boomstructuur
de bestanden zien. De takken/mappen kan je dan dicht- of openklappen.
Bestanden copiëren en/of verplaatsen doe je door de bestandsnamen te
verslepen van de ene locatie naar de andere.
Wanneer je bij het verslepen van een bestand de "Ctrl"-toets ingedrukt houdt, wordt
het bestand gecopieerd naar de
bestemming.
Wanneer je bij het verslepen van een bestand de "Shift"-toets ingedrukt houdt, wordt
het bestand verplaatst naar de
bestemming.
De bestandenbeheerder is een van de meest nuttige programma's op een
computer.