Ref	20120300_ADP	rev 20160711
File	cmp-bestanden	html
ID	computer bestanden en bestandsformaten	howto

Voorwoord

Deze uitleg is heel erg sterk vereenvoudigd, om het verteerbaar te houden.
Het gaat hier over bestanden die de gebruikers zelf aanmaken, of binnenkrijgen langs mail of internet.

Bestanden en bestandsformaten

Hoe groot zijn bestanden?

Voorbeeld met een leeg document (volledig leeg)
Grootte in bytes (= aantal tekens) is de reële grootte, niet de ingenomen grootte op disk.
De ingenomen grootte op disk is altijd meer, kan variëren en is afhankelijk van de clustergrootte op de disk.
Dit is de bestandsgrootte, zonder dat er ook maar één letter in het bestand staat. Het is de "overhead", die formattering, beveiliging, info van auteur, wijzigingen, versies, taal enz... bevat
De lijst hieronder is beperkt tot tekst- en presentatie-bestanden

Aangemaakt met	WYSIWYG	Opgeslagen / geëxporteerd	Soort document	Pagina- gebonden	Extentie	Grootte
Microsoft Kladblok (Notepad), Editpad, Notepad++	neen	opgeslagen als txt	Pure ASCII tekst	neen	.txt	0
LibreOffice Writer	neen	opgeslagen als txt	Pure ASCII tekst	neen	.txt	2
Powerbullet Presentation	ja	export als ShockWave Flash	binair	ja	.swf	186
Mozilla KompoZer	ja	opgeslagen als webpagina	Pure ASCII tekst	neen	.html	225
LibreOffice Writer	ja	opgeslagen als webpagina	Pure ASCII tekst	neen	.html	530
Microsoft Office Word 2007, 2010, 365, 2013, 2016	ja	opgeslagen als webpagina - gefilterd	Pure ASCII tekst	neen	.html	820
LibreOffice Writer	ja	export als Portable Document File	binair	ja	.pdf	1114
Microsoft Office Powerpoint 2007, 2010, 365, 2013, 2016, Online	ja	export als Portable Document File	binair	ja	.pdf	2152
LibreOffice Writer	ja	opgeslagen als document MSOffice 2007-2010	binair	ja	.docx	3413
Microsoft Office Word 2007, 2010, 365, 2013, 2016	ja	opgeslagen als webpagina	Pure ASCII tekst	neen	.html	6488
LibreOffice Writer	ja	opgeslagen als Open Document File (ISO) Text	binair	ja	.odt	8396
LibreOffice Impress	ja	export als Portable Document File	binair	ja	.pdf	9021
LibreOffice Writer	ja	opgeslagen als document MSOffice 2003	binair	ja	.doc	9216
LibreOffice Impress	ja	opgeslagen als Open Document File (ISO) Presentatie	binair	ja	.odp	11993
Microsoft Office Word 2010, 365, 2013, 2016, Online	ja	opgeslagen als document MSOffice 2007-2013	binair	ja	.docx	12720
Powerbullet Presentation	ja	opgeslagen als pbt	binair	ja	.pbt	16384
LibreOffice Impress	ja	opgeslagen als Presentatie MSOffice 2010	binair	ja	.pptx	18138
Microsoft Office Word 2003, 2007, 2010, 365, 2013, 2016	ja	opgeslagen als document MSOffice 2003	binair	ja	.doc	22016
Microsoft Office Word 2003, 2007, 2010, 365, 2013, 2016	ja	opgeslagen als document Rich Text Format	binair	neen	.rtf	30601
Microsoft Office Powerpoint 2010, 365, 2013, 2016	ja	opgeslagen als Presentatie MSOffice 2010, 2013	binair	ja	.pptx	31934
Microsoft Office Powerpoint 2010, 365, 2013, 2016	ja	opgeslagen als PP Show MSOffice 2010, 2013	binair	ja	.ppsx	31936
LibreOffice Impress	ja	opgeslagen als PP Show MSOffice 2003	binair	ja	.pps	71680
LibreOffice Impress	ja	opgeslagen als Presentatie MSOffice 2003	binair	ja	.ppt	71680
Microsoft Office Word 2007, 2010, 365, 2013, 2016, Online	ja	export als Portable Document File	binair	ja	.pdf	79728
Microsoft Office Powerpoint 2007, 2010, 365, 2013, 2016	ja	opgeslagen als Presentatie MSOffice 2003	binair	ja	.ppt	101888
Microsoft Office Powerpoint 2007, 2010,365, 2013, 2016	ja	opgeslagen als PP Show MSOffice 2003	binair	ja	.pps	101888
Powerbullet Presentation	ja	export als uitvoerbaar bestand	binair	ja	.exe	401029

De WYSIWYG html-editor met het hoogste rendement, is KompoZer.
Het .pdf-formaat, gegenereerd met een Microsoft Office Word programma, heeft een overhead van bijna 80 pagina's. Hetzelfde .pdf-formaat, gegenereerd met LibreOffice, heeft een overhead van iets meer dan 1 pagina.
De meeste presentatie-bestanden zijn heel erg groot. Uitzondering zijn de .swf bestanden gegenereerd door Powerbullet.

Overzicht van nieuw aangemaakte bestanden die volledig leeg zijn: (screenshot)

Soorten - per extentie

Volledige lijst met extenties van computerbestanden.
De lijst hieronder bevat veel voorkomende extenties.

Tekst- en presentatie-bestanden

.txt

Tekst, puur tekst zonder formattering, alle letters even groot (ASCII tekst) bedoeld voor niet-proportionele lettertypes.

Kan door alle systemen, alle computers, altijd gelezen worden. ASCII teksten uit de beginjaren van de computers zijn nu nog altijd leesbaar.
Kan geschreven worden met elke tekstverwerker. Formattering gaat dan wel verloren.
Hoogste rendement: 1 teken = 1 byte.
Verouderd.

.doc

Meest gebruikte Microsoft tekstformaat.
Vrij volledig qua mogelijkheden voor wat betreft pure tekst.
Wordt vaak misbruikt voor tabellen en hokjes (in plaats van rekenblad), voor foto's en lay-outing (in plaats van DTP).
Is pagina-gebonden. Je moet dus altijd rekening houden met pagina-einden.
Laag rendement. (tot 20000 tekens overhead per document).
Kan geschreven worden met alle full-blown tekstverwerkers.

.docx

Microsoft tekstformaat (sinds MSOffice 2007), gepushed door onderwijsinstellingen.
Vrij volledig qua mogelijkheden voor wat betreft pure tekst.
Wordt vaak misbruikt voor tabellen en hokjes (in plaats van rekenblad), voor foto's en lay-outing (in plaats van DTP).
Is pagina-gebonden. Je moet dus altijd rekening houden met pagina-einden.
Is eigenijk een groepje XML-bestanden die on-the-flight gecomprimeerd en gedecomprimeerd worden in PKZip formaat. Daardoor is de kans tot recuperatie van tekst uit een beschadigd .docx document veel lager dan uit een .doc document.
Laag rendement. (tot 10000 tekens overhead per document).
Kan geschreven worden met alle full-blown tekstverwerkers.

.html

Formaat gebruikt o.a. voor websites.
Minder geschikt om af te drukken, omdat het niet pagina-gebonden is.
Beperkt, maar bruikbaar qua mogelijkheden: combinatie van tekst, tabellen, afbeeldingen...
Meest opvallende eigenschap: venster is "rekbaar": de tekst past zich aan aan het vensterformaat zodat de tekst zonder horizontaal scrollen altijd "in beeld" blijft.
Kan geschreven worden met alle full-blown tekstverwerkers, maar die voegen nogal (heel) veel onnodige code toe, zodat de eindtekst groter en trager wordt dan nodig. Tabellen worden meestal niet correct weergegeven. Specifieke HTLM editors hebben dat probleem niet (Kompozer bvb).
Wordt gelezen met om het even welke webbrowser (Internet Explorer, FireFox, Safari, Chrome, Opera...) en ziet er overal vrijwel hetzelfde uit.
Wordt veel gebruikt als uitleg, gebruiksaanwijzing, instructielijst, of als tekst die vaak en eenvoudig moet gewijzigd kunnen worden.

.odp

Nieuw, universeel formaat, volgens ISO-norm (ODF formaat ISO 26300:2007).
Maakt deel uit van het Open Document Format (ODF)
Vrij volledig qua mogelijkheden voor wat betreft presentatie.
Is scherm-pagina-gebonden.
Kan geschreven worden met alle full-blown presentatieprogramma's.

.odt

Nieuw, universeel formaat, volgens ISO-norm (ODF formaat ISO 26300:2007).
Maakt deel uit van het Open Document Format (ODF)
Vrij volledig qua mogelijkheden voor wat betreft tekst.
Is pagina-gebonden. Je moet dus altijd rekening houden met pagina-einden.
Kan geschreven worden met alle full-blown tekstverwerkers.

.pdf

Is eigenlijk geen tekstformaat. Is een soort "afbeelding" van het document.
Kan gelezen en afgedrukt worden.
Wordt meestal aangeprezen omdat (in principe) deze .pdf-bestanden niet (gemakkelijk) gewijzigd kunnen worden.
Wordt aangemaakt met de tekstverwerker (Opslaan als "pdf") of afgedrukt op een "pdf-printer"

PDF-printers: PrimoPDF, CutePDF, Adobe Acrobat Writer ($$$) .

Wordt gelezen met een pdf-lezer.

Adobe Acrobat Reader is de grootste, traagste en meest aangeprezen .pdf-lezer.
Veel sneller, en efficiënter zijn Mozilla Foxit Reader, en PDFXCView.
Deze laatste kan ook (beperkt) in het .pdf-bestand schrijven en tekenen.

Je kan ook een .pdf-bestand online laten omzetten naar een .doc bestand, bvb bij Zamzar.
Resultaat is niet altijd bevredigend.
Ook online tekstverwerkers zoals Google Docs en Microsoft Office Online gebruiken .pdf om on-line documenten af te drukken.

.ppt

Microsoft Powerpoint is een presentatieformaat.
Schermpagina-gebonden.
Afspeelprogramma is zelfde als aanmaakprogramma, is niet altijd aangewezen.
Afspeelprogramma (Microsoft Powerpoint) moet op de computer geïnstalleerd worden.

.pps

Microsoft Powerpoint Show is een presentatieformaat.
Schermpagina-gebonden.
Moet aangemaakt worden met een Microsoft PowerPoint programma.
Afspelen kan ook met (gratis) zelfstandig Microsoft afspeelprogramma.
Afspeelprogramma (Microsoft PowerPoint Player) moet op de computer geïnstalleerd worden.

.rtf

Rich Text Format.
RTF was de eerste vorm van geformatteerde tekst.
Niet pagina-gebonden
Kan door bijna alle grote tekstverwerkers gelezen en aangemaakt worden.
Nogal grote bestanden (veel overhead).
Nu nog zelden gebruikt.

Tekst + tekening + foto (Publicatie, DTP)

.odg

Open Document Graphics (ISO 26300:2007)
Bladgrootte en orëntatie wordt vooraf vastgelegd
Bevat tekstvlakken, rekenbladen, afbeeldingen en tekeningen (pijlen, kaders) die vrij ten opzichte van mekaar geplaatst kunnen worden.
Met lagen kan je delen laten overlappen.

.pub

Microsoft Office Publisher formaat, eigen aan dit Microsoft programma
Kan alleen met dit programma geopend worden, met niets anders.
Niet zo veel gebruikt, wordt ook (bijna) niet meer ondersteund.

.sla

Scribus formaat (Scribus is een Open Source DTP programma)
Ongeveer dezelfde mogelijkheden als Microsoft Office Publisher, maar dan gratis

andere DTP programma's met eigen formaat:

Adobe InDesign, Adobe Pagemaker
Corel Ventura
QuarkXPress

Multimedia

.jpg

Afbeelding of foto.
Gecomprimeerd formaat. Hercomprimeren na bewerking geeft telkens verlies.
Standaard formaat voor foto's uit fototoestellen, webcam's, screenshots.
Gratis formaat. Betalende versie is .jpeg, wordt zelden gebruikt.

.tif

Afbeelding of foto.
Kwaliteit beter dan .jpg, formaat is wel veel groter
Kan gecomprimeerd of niet.
Niet gecomprimeerde versie geeft geen verlies na bewerking.
Standaard formaat voor professioneel DTP-gebruik (DeskTop Publishing).

.gif

Afbeelding.
Speciaal geschikt voor afbeeldingen op websites (minder goed voor foto's).
Beperkte kwaliteit, slechts 256 kleuren.
Heel erg kleine bestanden.
Kunnen ook bewegende beeldjes bevatten, kleintjes en grote.

.png

Afbeelding of foto.
Verliesloos gecomprimeerd formaat.
Nieuwer formaat voor afbeeldingen, vooral op webpagina's.
Gratis formaat.

.bmp

Afbeelding.
Verouderd formaat. Heel erg groot.

.wav

Geluid.
Niet gecomprimeerd.
Formaat zoals het op een CD staat.
Wanneer je een CD "ript" zonder verlies, bekom je deze .wav bestanden.
Bestaat ook in professioneel formaat (Broadcast Wave)

.mp3

Geluid.
Gecomprimeerd. Ongeveer 8x kleiner dan .wav.
Standaard geluidsformaat op internet.
Wijze van aanmaken (rippen) bepaalt de kwaliteit van het resultaat.

.wma

Geluid.
Gecomprimeerd. Ongeveer 10x kleiner dan .wav
Werkt alleen op Microsoft systemen.
Bevat DRM-beveiliging. Te mijden. Gebruik .mp3 inplaats van .wma.

.aac, m4a, mp4

Geluid.
Gecomprimeerd. Ongeveer 10x kleiner dan .wav
Ontworpen voor Apple systemen .
Kan DRM-beveiliging bevatten.

.ogg

Vrij formaat voor audio (.ogg en .oga), video (.ogv) en applicaties (.ogx)
Ogg Vorbis wordt meestal voor audio gebruikt.
Minder gebruikt, maar wel goed.

.avi

Videofragment.
Containerformaat voor video en audio, veel gebruikt o.a. op internet.
Sterk gecomprimeerd formaat, kwaliteit is heel sterk afhankelijk van de instellingen van het compressieprogramma.
Ondertitels staan meestal in afzonderlijk .srt bestand
Eindresultaat kan soms moeilijk geknipt worden.

.mpg

Videofragment.
Containerformaat voor video, audio en ondertitels.
GOP-formaat, kan geknipt worden op de volledige frames.

Elke 12 beelden volgt een volledige frame, de tussenliggende beelden worden berekend.
Je kan knippen op de volledige frames, dat is ongeveer elke halve seconde.

Formaat zoals het op een DVD staat.
Wanneer je een DVD "ript" (bvb met DvdDecrypter), bekom je een .mpg bestand.

.flv

Videofragment.
Zwaar gecomprimeerd, vooral gebruikt op internet (streaming) door bvb YouTube, Google enz...
Streaming formaat maakt dat je nooit het "volledige" fragment te pakken krijgt, enkel de deeltjes die je bekijkt.
Kan gedownload worden met bvb FireFox Downloadhelper, FLVgetter, Youtube Downloader en andere.

.mp4

Videofragment (ook audio).
Zwaar gecomprimeerd (H.264), vooral gebruikt op internet (streaming) door bvb YouTube.
Streaming formaat maakt dat je nooit het "volledige" fragment te pakken krijgt, enkel de deeltjes die je bekijkt.
Kan gemakkelijk gedownload worden met bvb "Downloadhelper" add-on van Mozilla Firefox.
Kan DRM-beveiliging bevatten.

Te onthouden

Tekst aanmaken om op papier af te drukken:
.doc of .docx aanmaken met tekstverwerker (Microsoft Office Word, LibreOffice Writer)
Tekst doorsturen aan iemand die hem liefst niet mag wijzigen:
.doc of .docx aanmaken en afdrukken/opslaan als .pdf, en .pdf doorsturen.
Tekst aanmaken om te tonen op scherm als uitleg of stappenplan met afbeeldingen en tabelletjes:
html-bestand
Presentatie aanmaken, scherm-pagina gestuurd:
presentatieprogramma
Presentatie aanmaken die op alle computers kan getoond worden:
html-bestand
Pagina die EN tekst, EN/OF tekeningen EN/OF foto's bevat, waarbij de layout belangrijk is, maak je met een DTP-programma of een tekenprogramma.

formaat	aanmaken met	lezen met	geschikt voor	op scherm	afdrukken	wijzigen	doorsturen
.txt	alle editors	alle editors	niet geformatteerde tekst	niet mooi	niet mooi	OK	OK
.doc .docx	tekst- verwerker	tekst- verwerker	doorlopende of gestructureerde tekst	bij 100% OK	OK	OK	indien bestemmeling moet kunnen wijzigen
.pdf	pdf-schrijver	pdf- lezer	alles	OK	OK	moeilijk	OK
.html	HTML editor	web- browser	doorlopende of gestructureerde tekst met afbeeldingen en tabellen	OK	minder geschikt	mogelijk	OK
.ppt	presentatie- programma	presentatie- programma	presentatie	OK	minder geschikt	OK	OK
.odg	tekenprogramma	tekenprogramma	tekst+afbeeldingen	bij 100% OK	OK	OK

Voorwoord

Bestanden en bestandsformaten

Hoe groot zijn bestanden?

Soorten - per extentie

Tekst- en presentatie-bestanden

Tekst + tekening + foto (Publicatie, DTP)

Multimedia

Te onthouden