Computer - Lettertype

Typografie - Letters

Aantal lettertypes

• Een professioneel drukker (met van die letterbakken) gebruikt slechts een 10-tal lettertypes.
• Gemiddelde computer (deze bvb) heeft 150 lettertypes (zie lijst),
  er zijn tientallen duizenden websites die meer dan 10 000 lettertypes aanbieden.

Soort lettertypes

• Lettertypes bestaan in betalende (gepatenteerde, beschermde) en in vrije versies.
• Sommige lettertypes worden bepaalde eigenschappen toegemeten
• Het snelst leesbare lettertype, wordt gebruikt voor de bewegwijzering van verkeersborden.
  Daarbij moet de weggebruiker heel erg snel kunnen lezen.
  Testen hebben uitgewezen dat het lettertype "Helvetica" het allersnelst te lezen is. Het is ook dit lettertype dat in bijna alle landen op de verkeersborden wordt gebruikt.
  Maar "Helvetica" is een beschermd lettertype, zwaar gepatenteerd, en daar moet voor betaald worden.
  Dus heeft men look-alikes gemaakt, en die alternatieve namen gegeven zoals "Swiss", "Geneva" en "Arial".
• Deze "namaak" lettertypes, die wel heel sterk op "Helvetica" gelijken, hebben duidelijke verschillen zodat ze niet als "copie" kunnen gebrandmerkt worden. De meest bekende is "Arial".
  
  Sommigen proberen andere alternatieven te pushen zoals Tahoma, Verdana en Calibri (Microsoft), Geneva (Apple) en anderen. Er zijn heel wat testen gepubliceerd, met wisselende resultaten, maar meestal komt Arial als meest universele en als beste boven.
• Het lettertype dat het best leesbaar is voor klein gedrukte text (minder dan point 8), is "Times New Roman", zoals de krant.
• Vuistregel:
• Best leesbaar, snelst leesbaar: Arial (sans serif) bij lettergrootten vanaf 10p.
• Best leesbaar: Times New Roman (serif) bij lettergrootten onder de 10p, en lijnlengtes tot 40 letters/lijn.
  
• Lettergrootte wordt vaak misbruikt. Bij een moderne tekstverwerker kan je tot 400 lettergrootten opgeven, in absolute grootte. In een webtekst (html) zijn er slechts een beperkt aantal lettergrootten voorzien. Dit zijn dan wel relatieve grootten.
  

• Ook de tekst-stijl is van belang.
• ALLEMAAL KAPITALEN (HOOFDLETTERS) VERLAAGT DE LEESBAARHEID MET BIJNA 20%
• allemaal onderkast kleine letters is niet zo aangenaam ook het weglaten van leestekens is verwarrend best dus niet doen zelfs niet wanneer je daar een weloverwogen reden voor hebt
  
• Cursief gebruik je alleen maar voor citaten, omdat ook de leesbaarheid hiervan verlaagt met 15%
  Cursieve teksten hebben vaak een negatieve connotatie.
  Er zijn wel lettertypes die uit zichzelf cursief gebouwd zijn. Die worden bvb gebruikt voor uitnodigingen.
• Het is heel erg onaangenaam om een hele tekst te moeten lezen in vet lettertype. Ook hierbij is de leesbaarheid verlaagd met bijna 10%.
  Vette letters (in vergelijking met standaard tekst) trekken de aandacht, maar verlagen de leesbaarheid.
  Ook wordt het lettertype iets groter, en verandert de interlinie daardoor.
  
• Onderlijnen doe je ook niet ondoordacht.
  Omdat moderne teksten ook dikwijls verwijzingen (links) bevatten, en die worden standaard onderlijnd, en omdat computer-bestandsnamen vaak spaties en/of underscores bevatten, en die worden dan verkeerd gelezen.
  Bijvoorbeeld bij de bestandsnaam  computer   prg   kantoor_bestanden.html  zie je niet waar de spatie of waar de underscore staat.
• HET ALLERERGSTE IS DUS WEL DE COMBINATIE VAN DIT ALLEMAAL IN EEN POGING OM OP TE VALLEN. 
• Niet doen.
  
  
• Kerning, de afstand tussen de letters, is bij een tekstverwerker vast ingesteld.
  DTP-programma's kunnen de kerning wel aanpassen, en met microspacing het uitvullen van een tekst aangenamer laten ogen.
  Lees eventueel ook http://www.adobe.com/type/topics/glossary.html
  
  
• Letterfamilies zijn lettertypes met een licht verschillende layout. Een voorbeeld hiervan zijn de volgende lijnen, allemaal in dezelfde lettergrootte, dezelfde letterfamilie, maar  een ander type letter
  
  
  • Hieronder een screenshot van een tekstverwerker (die geen Arial Rounded bevat)
  
  
  
• Hieronder dezelfde lijnen, maar in deze browser.
  In de meeste browsers ontbreken Arial Narrow en Arial Rounded. Die worden dan vervangen door gelijkaardige lettertypes, al verloopt dit niet altijd vlekkeloos.
  
• deze lijn is in Arial Standaard
• deze lijn is in Arial Standaard Vet
• deze lijn is in Arial Black
• deze lijn is in Arial Black Vet
  
• deze lijn is in Arial Narrow
  
• deze lijn is in Arial Narrow Vet
  
• deze lijn is Arial Rounded MT Bold
• deze lijn is Arial Rounded MT Bold Vet
  
  
• Wanneer de letterfamilies hierboven niet de gewenste lettertypes en/of versies bevatten, zie je dat ze gesubstitueerd worden. Dit gebeurt dus zowel bij de tekstverwerker, als in de browser.
  

• De leesbaarheid is het grootst voor tekst waarbij de het begin van de zin, en de eigennamen met een kapitaal (hoofdletter) beginnen, maar de tekst zelf in onderkast (kleine letters) geschreven wordt.
  
  
• Er zijn lettertypes die speciaal voor een bepaalde doelgroep zijn ontworpen.
  Een voorbeeld daarvan zijn de dyslectici. Daar is heel wat onderzoek naar gebeurd.
  Maar de meningen over de geschikte lettertypes zijn nogal verdeeld.
  Rechts een voorbeeld van een recent bekroond lettertype speciaal voor dyslectici.
  
  
  
  

Waarom is het lettertype van belang?

• Wanneer je de enige gebruiker van je computer bent, en alleen documenten voor jezelf maakt, dan doe je wat je wil, en gebruik je elk lettertype dat je zelf wil.
• Maar van zodra je een document ook met iemand anders wil delen, moet je even opletten.
• Veronderstel dat je een document aanmaakt met een bepaalde tekstverwerker, en daarin een exotisch lettertype gebruikt.
• Wanneer je dat document aan iemand anders bezorgt, en die
  
• opent dit document met een andere tekstverwerker, die dit lettertype niet kent
• opent dit document met dezelfde tekstverwerker, maar heeft dit lettertype niet geïnstalleerd op de computer
  
• dan zal de gebruikte tekstverwerker het exotisch lettertype trachten te vervangen door een lettertype dat er zo goed mogelijk op gelijkt.
• Je correspondent zal dus jouw exotisch lettertype niet zien, wel een gesubstitueerd lettertype. En dit lettertype kan bvb breder of kleiner zijn dan jouw type, zodat de letterschikking en de alinea's er anders uit zien. Daardoor kunnen ook de pagina's anders geschikt worden, en is de tekst niet meer "passend".
  
  

  Microsoft Tahoma 18	Microsoft Himalaya 18	Microsoft Himalaya 24	Microsoft Verdana 18	Arial 18

  
  
• Hoe kan je vermijden dat je lettertype wijzigt?
• Gebruik een standaard lettertype dat in alle systemen, bij alle programma's voorkomt.
• Dus geen "Calibri" (alleen Microsoft Office, vanaf 2007) of "Tahoma", maar ook geen "Palatino" (Apple en Microsoft Windows 2000 en XP) of "Geneva" (alleen Apple)...
  
• Standaard lettertypes die bijna bij iedereen beschikbaar zijn bvb Arial, Century, Comic Sans,  Courier, Georgia, Liberation, Times New Roman, enz...
  
• Wanneer je wel een exotisch lettertype wil gebruiken, of zeker van wil zijn dat je document er net zo uit ziet als je hebt bedoeld, dan kan je het document "exporteren" naar een "afbeelding". Dit doe je wanneer je een .pdf bestand aanmaakt. Een .pdf-bestand is eigenlijk een soort afbeelding van de pagina, en wordt meestal correct weergegeven, wanneer je een goede .pdf-schrijver gebruikt. (Niet alle exports naar .pdf verlopen vlekkeloos.)
  Er bestaan meerdere soorten .pdf-schrijvers
• "Export naar .pdf" ingebouwd in het office-programma (kantoorsoftware)
  Voorbeeld: LibreOffice, OpenOffice, Microsoft Office Online
  Voorbeeld ($$$): sinds 2010 ook Microsoft Office (Microsoft Office 2010, 365, 2013, 2016)
  
• met een .pdf-printer, die moet worden geïnstalleerd op je computer. Je krijgt dan bij het afdrukken de mogelijkheid om te printen op deze ".pdf-printer".
  Dit werkt niet alleen met de gewone kantoorsoftware maar bvb ook met de afdruk van een tekenprogramma.
  Voorbeelden: PrimoPDF, CutePDF, Bullzip.com, doPDF, PDFcreator, tinyPDF, PDF995, novaPDF, 7-PDF...
• Losse .pdf-printprogramma's
  Voorbeeld ($$$): Acrobat Writer
• Ook browsers kennen hun eigen lettertypes. Het is dus best mogelijk dat je webpagina er niet helemaal hetzelfde uitziet op verschillende systemen, wanneer je exotische lettertypes gebruikt in text.
  Hieronder screenshots van een paar browsers:
  
  

  		Firefox op Windows10
  		Google Chrome op Linux LXLE
  		Google Chrome op Windows 10
  		Internet Explorer op Windows 10
  		Opera op Windows 10
  		QupZilla op Windows 10
  		Safari op MacBook Pro
  		Seamonkey op Linux LXLE

  
  Let hierbij vooral op het lettertype dat duidelijk gesubstitueerd wordt (kijk naar de C van Calibri), de kerning (de Ta van Tahoma en de Ve van Verdana), waarbij de letters van Arial vrijwel dezelfde blijven.
  
  

Typografie - Cijfers

Decimaal teken

• Het decimaal teken is internationaal vastgelegd als een "punt", vooral na de opkomst van de computers.
• Alle rekenmachines (ook bij smartphones) bevatten als decimaal teken een "punt".
• De "komma" als decimaal teken wordt nog gebruikt door franstalige landen (Frankrijk en overzeese Franse kolonies, en in België) en bepaalde Europese landen, en een deel van Zuid-Amerika.

Cijfergroepering

• Cijfergroepering gebeurt in groepjes van drie (ISO 31-0). De scheiding tussen deze groepjes is standaard een spatie.
• Hier zijn het dan de angelsaksische landen die dwarsliggen, en een 'komma bovenaan' schrijven als scheiding, en de franstalige landen die daar een "punt" voor gebruiken.

Cijfertoetsenbord

• Een cijfertoetsenbord op een telefoon of GSM bevat links bovenaan de "1", een toetsenbord bij een rekenmachine bevat links bovenaan de "7".

Typografie - Tekens

Het Euroteken

• Het Euroteken € is een "uitvinding" van politici, ontworpen door architecten.
  
• Het Euroteken € is GEEN munteenheid, het is een symbool. Je zal NOOIT een rekeninguittreksel zien met daarop een € als munteenheid, wel EUR.
• De internationale codes voor munten (ISO 4217) bevatten ook alleen maar de EUR.
• Er bestaat wel een lijst met symbolen die in gebruik zijn, waaronder bvb dollar "$", pond "£", en Euro "€". Maar de verwarring daarbij is nogal groot, omdat bvb het dollarteken soms één, dan weer twee verticale streepjes heeft. Ook voor het euroteken zijn er heel veel versies, waarbij zelfs de epsilon-hoofdletter uit het Oekraïnse alfabet als euroteken wordt aangeduid...
• Ook de precieze manier waarop een bedrag geschreven wordt in Frankrijk en België ( €1.234,56) is niet conform met de schrijfwijze in de rest van Europa (€1 234.56 of 1 234.56 euro). Waarbij de financiële wereld alleen 1 234.56 EUR accepteert. 

Toetsenbordindeling

• Het standaard internationale toetsenbord, daarbij moet je geen "shift" induwen om cijfers, punt, komma in te tikken. ( 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 . , ). Dit tikt heel erg snel.
• Bij de Franse toetsenbordindeling (en dus ook bij de Belgische) moet je dat wel.
  Nu nog wachten op een "Vlaams" toetsenbord?

miljard / biljoen

• Engelstaligen lezen 1 000 000 000 (10^12) als "a billion". Europeanen lezen dit als "een miljard".
  Zie ook "grote getallen" en "lijst van grote getallen".