Ref	20131221_ADP	rev 20160713
File	cmp-prg-txt	html
ID	computer programma - text	howto

Computer programma - text

Tekstverwerker

Een tekstverwerker is een computerprogramma.

Je start het programma
Je krijgt een lege ruimte op je scherm te zien
Je tikt op het toetsenbord wat je kwijt wil, je ziet wat je tikt op het scherm
Je bewaart je tekst op de computer
Ja kan de tekst ook afdrukken op een blad papier.

Dit is in princie wat je doet wanneer je een tekstverwerker gebruikt.

Nu een beetje grondiger.

Wanneer je een tekst schrijft, wordt die op het computerscherm getoond.
Wanneer je de tekst "opslaat", wordt die tekst als een bestand bewaard.
Een bestand is in dit geval, een groep tekens (de letters) die we in één keer onder één naam kunnen bewaren, en ook weer terughalen.
De manier waarop de groep tekens (de letters) worden opgeslagen, worden bepaald door de bestandsextensie.

Een bestandsnaam bestaat uit twee delen, gescheiden door een "punt", bijvoorbeeld bestandsnaam.extensie

Voorbeelden van bestanden:

Voorbeeld van een bestandsnaam	Extensie	Inhoud	Formattering	ISO-certifiëring
Platte-tekst.txt	.txt	platte tekst	neen	ja
Rich-Text-formaat.rtf	.rtf	"Rich Text"	ja	neen
Microsoft-97-2000-2003 document.doc	.doc	binair bestand	ja	neen
Microsoft-2007-2010-2013-365-Online document.docx	.docx	ZIP met daarin XML-bestanden	ja	neen
Open-document.odt	.odt	binair bestand	ja	ja
webpagina.html	.html	platte tekst	ja	ja

Platte tekst (1960)

Platte tekst is tekst zonder formattering, zonder vormgeving.
Alleen vaste lettergrootte, alleen vast lettertype, geen fomattering, dus bvb geen vette letters.
Altijd leesbaar, met zowat elk tekstverwerkingsprogramma en elke tekst-editor.
Heel hoog rendement: 1 letter is 1 teken in het bestand. Een leeg bestand is dan ook 0 tekens groot.
Niet paginagebonden. Je kan blijven doortypen.
Typisch gebruik: readme.txt en programma.ini bestanden.
Platte-tekst-tekstverwerker = tekst-editor
Voorbeelden:

Kladblok (zit in Windows) - Gedit (zit in Gnome - Linux) - TextEdit (zit in Mac OS-X)
NotePad++
EditPad
anderen zoals AkelPad, kPad, mempad, TedNotepad enz...

Voorbeeld (klik om te bekijken) - grootte: 2247 bytes, precies het aantal lettertekens.

Rich Text Format: RTF (1987)

"Rijke tekst" is tekst met formattering, maar zonder vormgeving zoals pagina's.
Een RTF-tekst is een platte tekst, waarbij de vormgeving tussen de tekst in geplaatst wordt. Je ziet deze formattering niet, je ziet het resultaat zoals dit door de tekstverwerker getoond wordt.
Verschillende lettergrootte, lettertypes, fomattering zoals vet, cursief en onderlijnd.
Leesbaar met de meeste tekstverwerkingsprogramma's.
Laag rendement: Een leeg bestand is reeds 1600 tekens groot.
Niet paginagebonden. Je kan blijven doortypen.
Typisch gebruik: oudere Microsoft tekstdocumenten, bvb opgemaakt met Wordpad.
Elke volwaardige tekstverwerker kan RTF-tekst verwerken.
Voorbeelden:

Microsoft Office Word 97, 2000, 2002, 2003, 2007, 2010, 365, 2013, 2016 (allemaal te betalen $$$) en Microsoft Wordpad
LibreOffice Writer (alle versies)
AbiWord
Anderen zoals Apache OpenOffice Writer, Oracle Open Office, WordPerfect Suite ($$$), IBM Lotus Symphony ($$$), SSuite Office, KOffice

RTF-tekst wordt bij sommige toepassingsprogramma's gebruikt: bvb bij de "Sprint" tekstverwerker.
Voorbeeld met een volwaardige tekstverwerker (klik om te bekijken)

Volwaardige Tekstverwerker (1997)

Alle formattering is mogelijk: lettertype, lettergrootte, effecten, maar ook afbeeldingen enz....
Pagina-gebonden: je geeft de paginagrootte op, en de tekst wordt daarin "gepast".
Enkel leesbaar met hetzelfde programma waarmee de tekst aangemaakt wordt.
Laag rendement: door de vele mogelijkheden is er veel "overhead" nodig. De formattering, de instellingen, de beveiliging, de taal-info enz... vragen heel wat informatie die samen met de inhoud van de tekst mee wordt opgeslagen in een binair bestand.
Typisch gebruik: alle documenten die er "verzorgd" moeten uitzien, en die op papier moeten kunnen afgedrukt worden.
Volwaardige tekstverwerkers = full-blown textprocessors.
Voorbeelden:

Microsoft Office Word 97, 2000, 2002, 2003, 2007, 2010, 365, 2013, 2016 (allemaal te betalen $$$)
LibreOffice Writer (alle versies)
AbiWord
Anderen zoals Apache OpenOffice Writer, Oracle Open Office, WordPerfect Suite ($$$), IBM Lotus Symphony ($$$), SSuite Office, KOffice

Tekstverwerkers on-line (op internet) hebben iets minder functionaliteit, en vereisen inlognaam en paswoord voor een account bij deze portaalsite

Google Docs (op Google Drive) vereist een Google account ( @gmail.com )
Microsoft Office Online (op Microsoft OneDrive) vereist een Microsoft account ( @hotmail.com )

Voorbeeld (klik om te bekijken) - grootte: 13824 bytes, waarvan 2247 bytes tekst.

Webpagina = HTML-tekst (1991)

Een webpagina kan heel wat formattering bevatten: lettertype, lettergrootte, effecten, afbeeldingen enz....
Een webpagina is een platte tekst, waarbij de vormgeving tussen de tekst in geplaatst wordt.
Een webpagina kan geschreven worden met een tekst-editor, waarbij de schrijver zelf de code invoert, of met een tekstverwerker die de code genereert, dit laatste is meestal een WYSIWYG programma.
Het rendement is vrij hoog.
Elk HTML-bestand bevat ook een bijbehorende map (met dezelfde naam) waarin de afbeeldingen enz.. staan die bij dit HTML-bestand horen.
Typisch gebruik: documenten die niet op papier moeten afgedrukt worden, en die vooral op het scherm bekeken worden.
Webpagina tekstverwerkers = HTML-editor

Kompozer
Adobe DreamWeaver ($$$)

Full-blown tekstverwerkers kunnen een document meestal ook als HTML-tekst opslaan, maar het resultaat is niet altijd bevredigend.
Voorbeeld (klik om te bekijken) - grootte: 2676 bytes, waarvan 2247 bytes tekst.

Beetje uitleg:

Een "byte" kan je zien als een "computerteken", een letter, of cijfer, of teken dat in de computer opgeslagen wordt.
"Formattering" betekent hier "vormgeving". Voor een tekst betekent dat lettertype, lettergrootte, effecten zoals vet, onderstrepen, cursief, inspringen, kadertjes, hoofdingen, voetnoten, enzoverder.
"Paginagebonden" wil zeggen dat de tekst verdeeld wordt over pagina's. Daardoor heb je tekst-lijnen met een beperkte lengte, marges onder, boven, links en rechts, pagina-einden enz....
HTML is de "taal" die gebruikt wordt om webpagina's te schrijven.
"Binair"-bestand is een bestand dat door de computer "verstaan" wordt, maar dat voor mensen onleesbaar is.

Detail

Wanneer we bijvoorbeeld een tekstje zoals dit zouden schrijven met verschillende tekstverwerkers, en we "kijken" in de computer hoe die tekst er op de schijf uit ziet, zien we merkwaardige verschillen.

De alinea hierboven is 203 letters lang.

Platte tekst

Wanneer we die in een "platte-tekst-bestand" wegschrijven, zien we dit staan:

Perfect leesbaar, maar geen enkel tekst-attribuut is aanwezig.

In een platte tekst kan je wel heel erg lange lijnen maken. Neem een platte-tekstbestand met bvb het getal π (pi) tot op 25000 decimalen, dan bevat dit bestand één enkele lange lijn omdat één enkel getal is. Wanneer je die bekijkt met een editor, (zonder "automatische terugloop") dan zie je echt één enkele heel erg lange lijn, in dit voorbeeld 25000 cijfers lang. Deze éne lijn kan je alleen zien bij echte tekst-editors (zoals in dit voorbeeld). Dit kan je nooit zien met een grote tekstverwerker, omdat die pagina-gebonden is. Daar wordt die ene lijn verknipt om binnen de pagina-randen te passen.

Wanneer je de automatische terugloop inschakelt, wordt de éne lijn wel verdeeld over de breedte van het venster.
Dit lukt bij alle editors en tekstverwerkers.

HTML-tekst

Doen we hetzelfde met een html-tekst, dan zien we dit:
Proeftekst-html bij het opstellen van de tekst:

Proeftekst-html bij het bekijken van de tekst met een browser:

Proeftekst-html bekijken met een platte-tekst-editor:

Proeftekst-html, bekeken met een "pro" tekst-editor:

Dezelfde proeftekst-html, maar bekeken met een hex-editor: (alleen het eerst deel)

Grote tekstverwerker

Nu het grote werk.

We nemen dezelfde alinea (203 letters), en voeren die in in een "grote" tekstverwerker.

Wanneer deze tekst wordt weggeschreven in rtf-formaat, en daarna geopend met een tekst-editor zie je de instructies die "tussen" de tekst staan. Tekst begint op lijn 16. Alle instructies ervoor zijn de "overhead", de bijkomende informatie die de instructies voor de formattering en de tekst-attributen doorgeeft aan de tekstverwerker, die voor de interpretatie zorgt.

Wanneer je de tekst opslaat als een .doc-bestand, en zou openen met een tekst-editor, dan zie je enkel binaire, onleesbare tekentjes.
Dit staat als .doc op de schijf. (dit is het eerst deel)

Dit is het eerste deel van wat als .docx op de schijf staat.

De eerste twee letter ("PK") wijzen er op dat dit een gecomprimeerd formaat is. Het compressiealgoritme (uit 1986) is van Phil Katz en staat bekend als PKZip. Het ZIP-formaat is nu publiek domein.
Microsoft gebruikt dit (gratis) compressiealgoritme om de bestandsgrootte te beperken (ongeveer 30% van de oorspronkelijke grootte), en omdat dit zip-formaat gemakkelijk te beveiligen is met een wachtwoord.

Dit .docx bestand bevat intern meerdere xml-bestanden:

De inhoud van het bestand \word\document.xml bevat de tekst (in zwart).

Opmerkingen

Platte tekst kan je gemakkelijk lezen.
Platte tekst heeft geen enkele formattering, vandaar de term "plat".
Platte tekst bevat precies zoveel tekens als er letters zijn. Een bestandje van 203 karakters is dus ook 203 bytes groot.
Platte tekst schrijf en lees je met hetzelfde programma: een tekst-editor.
Platte tekst kent geen pagina-indeling, geen marges.
Een lijn in platte tekst kan (in principe) oneindig lang zijn.
Platte tekst is bedoeld om op het scherm te lezen, minder om af te drukken. Het ziet er ook niet uit.
Platte tekst is verouderd, maar nog altijd heel erg veel gebruikt, vooral voor kleine en "readme" bestanden.

Tekst uit een "grote" tekstverwerker heeft meestal als extensie .doc .docx .odt .rtf
Tekst uit een "grote" tekstverwerker kan alle formattering bevatten: lettergrootte, lettertype, vet, cursief, onderlijnen enz...
Tekst uit een "grote" tekstverwerker bevat heel veel instructies om deze formattering bij te houden. En die nemen veel plaats op de schijf.
Tekst uit een "grote" tekstverwerker is altijd paginagebonden. Je kan geen lijnen maken die langer zijn dan het blad.
Tekst uit een "grote" tekstverwerker is bedoeld om op papier te kunnen printen.
Tekst uit een "grote" tekstverwerker wordt geschreven en gelezen met hetzelfde tekstverwerkingsprogramma.

Een HTML-tekst heeft als extensie .htm en .html.
Een HTML-tekst bestaat uit het html-bestand, en een map met dezelfde bestandsnaam als het html-bestand, maar met _bestanden of _files erachter.
Een HTML-tekst kan veel formattering bevatten zoals lettergrootte, lettertype, vet, cursief, onderlijnd enz...
De lettergrootte in een HTML-tekst is een relatieve grootte, geen absolute grootte.
Een HTML-tekst is normaal niet pagina-gebonden. De breedte van de tekst wordt bepaald door de breedte van het venster op het scherm, de lengte is variabel omdat de tekst afhankelijk van de vensterbreedte opnieuw gevormd wordt.
Een HTML-tekst is niet voorzien om afgedrukt te worden, maar het kan wel.
Een HTML-tekst wordt opgesteld door een HTML-editor, al dan niet WYSIWYG.
Een HTML-tekst wordt gelezen/bekeken door een webbrowser, en kan daar dus niet gewijzigd worden.

Soort	platte tekst	.rtf document	.doc document	.docx document	open-document	html-document
Voorbeeld van bestandsnaam	Platte-tekst.txt	document.rtf	Microsoft-document.doc	Microsoft-document.docx	Open-document.odt	webpagina.html
Extensie	.txt	.rtf	.doc	.docx	.odt	.html
Inhoud	platte tekst	platte tekst	binair bestand	ZIP met daarin XML-bestanden	binair bestand	platte tekst
Formattering is mogelijk	neen	ja	ja	ja	ja	ja
Voor het eerst gebruikt	1960	1987	1997	2007	2005	1991
ISO-certifiëring	ja	neen	neen	ja (Microsoft voorstel)	ja	ja
Creatie		Microsoft	Microsoft	Microsoft	Open Software Foundation
Programma voor opmaak	tekst-editor	tekstverwerker	tekstverwerker	tekstverwerker	tekstverwerker	html-editor
Voorbeeld van gratis programma	Kladblok	LibreOffice Writer	LibreOffice Writer	LibreOffice Writer Microsoft Office Online	LibreOffice Writer	Kompozer
Voorbeeld van te betalen programma		Microsoft Office Word	Microsoft Office Word	Microsoft Office Word 2007, 2010, 2013, 365	Microsoft Office Word 2007, 2010, 2013	Adobe Dreamweaver
Programma om te bekijken, te lezen	tekst-editor	tekstverwerker	tekstverwerker	tekstverwerker	tekstverwerker	web-browser
Tekst aangepast aan	weergave- venster	weergave- venster	pagina	pagina	pagina	weergave- venster
Tekst kan gewijzigd worden door het kijk-programma	ja	ja	ja	ja	ja	neen
Lezer moet hetzelfde programma hebben	neen	neen	ja	ja	ja	neen
Bruikbaar bij presentatie	neen	neen	neen	neen	neen	ja
Alles in één bestand	ja	ja	ja	ja	ja	neen
Multimedia opties	neen	beperkt	ja	ja	ja	beperkt
Link opties	neen	neen	ja	ja	ja	ja